Een veel gebruikte term, maar wat zijn antioxidanten eigenlijk?

Antioxidanten zijn erg populair als voedingssupplement. Voorbeelden hiervan zijn vitamine C, vitamine E, mangaan, koper, vitamine B2, selenium, zink en bepaalde carotenoïden zoals bètacaroteen. Wat hebben deze stoffen gemeen? Wat ‘doen’ ze nu eigenlijk?

Hoe werkt een antioxidant?

Het woord zelf zegt het eigenlijk al: antioxidanten werken tegen (= anti) oxidatieve stress. Oxidatieve stress is het gevolg van de aanwezigheid van agressieve deeltjes (vrije radicalen) die schade veroorzaken aan weefsels en cellen in het lichaam, bijvoorbeeld door het DNA aan te vallen.

Er zijn aanwijzingen dat dit proces ook bij veroudering een rol speelt. Deze vrije radicalen ontstaan bij de normale stofwisseling, maar ook onder invloed van zonlicht, ontstekingen en roken kunnen er veel ontstaan. Antioxidanten maken deze agressieve deeltjes onschadelijk en zorgen er zo voor dat het DNA van de cellen en de weefsels beschermd worden.

Wat zijn vrije radicalen?

Moleculen bestaan uit atomen. Elk atoom heeft een positief geladen kern met daar omheen de negatief geladen wolk met elektronen. De agressieve deeltjes die oxidatieve stress veroorzaken, worden ‘vrije radicalen’ genoemd. Het zijn moleculen die één of meer elektron(en) ‘tekort komen’ en daardoor vaak heel instabiel zijn. Ze zullen met andere stoffen snel reageren. Daarbij wordt er een elektron van een normale molecuul ‘afgepakt’, waardoor die andere molecuul vervolgens ook instabiel kan worden. In de biologie spelen deze reactieve deeltjes een belangrijke rol: ze zijn onmisbaar voor het leven. Toch kunnen ze ook schade veroorzaken, bijvoorbeeld als er bij een reactie met DNA een mutatie ontstaat of als er teveel vrije radicalen zijn, wat leidt tot ontstekingsreacties.

Antioxidanten hebben de eigenschap dat zij elektronen kunnen afstaan zonder zelf instabiel te worden, en neutraliseren daarmee de vrije radicalen die ze tegenkomen.

De afbeelding hiernaast is een schematische weergave van een normale molecuul, een vrije radicaal en een antioxidant.

Waar zitten veel antioxidanten in?

U krijgt voldoende antioxidanten binnen wanneer u gezond en gevarieerd eet. Vooral in groente en fruit zitten veel antioxidanten. Ook bij de productie van voedingsmiddelen worden wel antioxidanten gebruikt, om de houdbaarheid van een product te verbeteren. Dit is dan terug te vinden op het etiket: vitamine C (ascorbinezuur) wordt bijvoorbeeld weleens weergegeven als E300.

Wanneer extra antioxidanten slikken?

Als u vermoedt dat u niet gezond en gevarieerd genoeg eet, of als u zich zorgen maakt over het toenemen van vrije radicalen in uw lichaam, kan het zinvol zijn om een supplement met antioxidanten te gebruiken. Bijvoorbeeld vitamine C, vitamine E, koper, mangaan of zink. Let op: Houdt u zich wel aan de aanbevolen dagelijkse dosering, er zijn studies die laten zien dat een teveel aan antioxidanten óók schadelijk kan zijn.